Barcelona en Gaudí

Het stadsbeeld van Barcelona wordt mede bepaald door die ene unieke architect, namelijk Antonio Gaudi. Zijn werk valt op vanwege de enorme verbeelding en fantasie die het uitstraalt en de eenheid met de omgeving. Gaudi’s stijl kenmerkt zich vooral door ronde vormen, sierlijke lijnen, golvende façades en overdadige ornamenten. Daarbij wilde hij de omliggende natuur niet veranderen maar zijn kunst er deel van laten uitmaken.

Gaudi
Antoni Plàcid Guillem Gaudí Cornet wordt op 25 juni 1852 geboren in Reus, als vijfde en jongste zoon van een koperslager. Al vroeg was hij aangetrokken door de natuur, de vormen, kleuren en geometrie ervan.
Gaudi gaat op 11-jarige leeftijd naar de Collegi de les Escoles Píes in Reus, in het oude klooster van Sant Francesc om er middelbaar onderwijs te volgen. Hij schijnt geen briljante leerling te zijn geweest, maar was wel opmerkelijk goed in geometrie.
In dit jaar (pas 13 jaar oud) maakt Gaudi tekeningen voor het tijdschrift "El Arlequin". Hij raakt bevriend met Toda, met wie hij samenwerkt aan een ontwerp van de rekonstruktie van het klooster van Poblet (in 1835 was dat gedeeltelijk verwoest). Uit deze tekeningen blijkt voor het eerst zijn voorliefde voor de natuur en de middeleeuwse kunst.
In 1868 besluit Gaudi om architektuur in Barcelona te gaan studeren. Zijn vader vergezelt hem en sluit daarvoor zijn werkplaats in Reus. Naast architektuur bezoekt Gaudi ook colleges filosofie, geschiedenis, ekonomie en esthetiek, omdat volgens hem de diverse architektonische stijlen net zozeer met ideeën over schoonheid dan wel met de sociale and politieke atmosfeer verbonden waren.
Uit 1876 zijn aantekeningen van Gaudi in een soort van dagboek bewaard gebleven. Tussen 1873 en 1876 zijn zowel zijn broer Francesc als zijn moeder overleden. Zijn vader moest de grond die hij bezat verkopen om de architektenstudie van zijn zoon te kunnen bekostigen. Gaudi heeft vooral belangstelling voor de filosofie- en literatuurcolleges van Francesc Llorens i Barba en de kunstgeschiedenis van Pau Mila i Fontanals. Gaudi werkt samen met de architekt Francisco de Paula del Villar aan de bouw van het klooster van Montserrat. Ook werkt hij samen met de architekt Josep Fontsere aan de versieringen van het park La Ciuttadella te Barcelona (o.a. de toegangshekken). Daarnaast werkt hij ook nog samen met de architekt Joan Martorell Montells, een man met een zeer religieuze geest en met ideeën over maatschappelijke hervormingen.
Op 15 maart 1878 studeert Gaudi af als architekt. Ook leert hij in dit jaar Eusebio Güell kennen, de man die later zijn belangrijkste klant en tevens zijn beschermheer zal worden.
De eerste ontwerpen van Gaudi ontstaan in 1878 tot 1882. Maar volgens zijn biografen is een belangrijker punt dat hij zwaar teleurgesteld wordt in de liefde waardoor hij een diepgaande geestelijke verandering zou hebben doorgemaakt die van grote invloed is op zijn verdere leven en werken.
Naast het ontwerp voor de kapel van de parochiekerk van Alella in 1883 is de belangrijkste gebeurtenis toch wel de benoeming tot architekt van de Sagrada Familia. In 1869 was er al een kommissie opgericht voor de bouw van de "boete-tempel" en in 1882 werd de eerste steen gelegd naar het ontwerp van Francisco de Paula del Villar. Wanneer deze afstand doet van het projekt wordt Juan Martorell voorgesteld en deze draagt het werk over aan Gaudi.
De eerste bouwprojekten van Gaudi in 1883-1888: Casa Vicens te Barcelona die een moorse invloed vertoont met een overvloedig gebruik van tegels en ijzerwerk. De moorse invloeden blijven sterk, maar Gaudi ontwikkelt steeds meer zijn eigen stijl waarin bepaalde aspekten geaccentueerd en gedramatiseerd worden. Aanpassing van vormen aan de natuur, gekombineerd met een uitbundig expressionisme, dat is misschien de beste omschrijving.
Vanaf 1884 begint Gaudi opdrachten voor Eusebi Güell uit te voeren, zoals de paviljoenen te Pedalbres en het Paleis Güell in een zijstraat van de Ramblas.
De faam van Gaudi breidt zich uit en hij krijgt meer opdrachten, o.a. dankzij Eusebi Güell. In 1892 maakt Gaudi een ontwerp voor de katholieke missies in Tanger en voor het eerst verschijnen de spilvormige klokkentorens die later het beeld van de Sagrada Familia zullen gaan domineren, een element dat waarschijnlijk van afrikaanse oorsprong is.
Naast diverse huizen (casa's) die Gaudi ontwerpt, restaureert of ombouwt in de periode 1889-1914 (Casa Calvet, Bellesguard, Casa Batllo, Casa Mila en vele andere) ontwerpt hij ook vaak zelf het meubilair. Het belangrijkste projekt in deze jaren was echter toch wel Parc Güell. Dit park ligt op de Pelada-berg op een oppervlakte van 15 hektare en Gaudi weigert het landschap aan te passen. In plaats daarvan heeft hij de kunst zich laten ontwikkelen binnen de bestaande natuur. Vanaf 1906 ging hij zelf in het park wonen met zijn vader en zijn nicht. Kort daarna overleed zijn vader.
Nu zijn er 2 sprookjes-achtige woningen in het park te zien, maar oorspronkelijk was het de bedoeling dat er 60 werden gebouwd. Om financiële redenen is dit echter niet doorgegaan.
De laatste 12 jaren van zijn leven wijdde Gaudi zich volkomen aan de bouw van de Sagrada Familia. In zijn persoonlijke leven lijkt hij zich steeds meer af te keren van het aardse en zich te wenden tot het geestelijke wat duidelijk doorwerkt in de bouwwerkzaamheden aan de kathedraal. Op 7 juni 1926 wordt Gaudi door een tram aangereden en 5 dagen later overlijdt hij.

Casa Milà
De Casa Milà (1906-1910) is een flatgebouw van de architect Antoni Gaudí, gelegen aan de Passeig de Gràcia (Paseo de Grácia) in Barcelona. Dit appartementencomplex ligt in de wijk Eixample. Kenmerkend voor deze wijk is de strakke structuur van huizen en straten. Opvallend is dat er geen rechte hoeken zijn: alle hoeken van bebouwing zijn nl. “afgekant”, de zog. Afgeschuinde hoeken. Casa Mila staat ook op zo’n afgeschuinde hoek en heeft daardoor 3 façades.
Het gebouw wordt ook La Pedrera genoemd, wat Catalaans is voor De Steengroeve. Het gebouw voldeed aan geen van de toen geldende architecturale normen.
In dit bouwwerk bevindt zich een museum, met wisselende exposities. Een appartement op de vierde verdieping, de zolder (met een tentoonstelling over het werk van de architect) en het golvende dakterras zijn te bezichtigen. De schoorstenen hebben grillige vormen die kenmerkend zijn voor het gebouw.
In Casa Milà bevindt zich de eerste parkeergarage van Barcelona. De bewoners konden per koets (en later per auto) naar hun eigen verdieping rijden. Pas later werden er liften geïnstalleerd.
In 1984 werd La Pedrera erkend als werelderfgoed door de UNESCO. Sinds 1986 is La Pedrera eigendom van de bank Caixa Catalunya, die voor aankoop en restauratie zo´n 7 miljard pesetas neertelde.

Casa Batlló
In opdracht van textielhandelaar Josep Batlló Casanovas verbouwde Gaudi dit huis uit 1877 tussen 1905 en 1907. Net als bij het even verderop aan dezelfde straat gelegen Casa Milà is hier niets hoekigs, maar alles is golvend en afgerond net als de golven van de zee. De voorgevel is bedekt met mozaïek dat doet denken aan de schubben van een vis. De zuilen op de gelijkvloerse verdieping lijken wel de poten van dinosaurussen te zijn en het golvende mozaïeken dak, de ruggengraat van een enorm monster. De balkons zijn als enorme kaken van zeedieren, die als het ware uit de zee ontspringen. Het centrale thema is dat van de drakendoder Sint-Joris.
Tegenwoordig is Casa Batlló het eigendom van de familie Bernat (bekend van de Chupa Chups-lollies). In 2003 heeft de familie het pand, wegens bedrijfsverliezen, met een hypotheek moeten belasten. De geschatte waarde van dit pand bedraagt zo´n 70 miljoen euro´s.
De mensen uit Barcelona uit die tijd waren verbaasd over het bouwwerk en al snel werden er bijnamen aan gegeven zoals het huis der botten of huis der geeuwen. Het huis en zijn interieur is een soort Gesamtkunstwerk. Moeder Natuur was Gaudí’s grote voorbeeld en ontleende een groot deel van zijn vormgeving geïnspireerd door de natuur.
Naast Casa Battló, op nummer 41, staat Casa Amattler van de hand van Puig i Cadafalch, een neogotisch gebouw.

Parc Güell
Veel van Gaudi’s werk werd gefinancierd door de adellijke familie Güell. Zo ook dit park, waartoe de steenrijke Eusebi Güell in 1900 opdracht gaf. Het moest een stadspark in Engelse stijl worden, met 60 huizen en strak aangelegde tuinen. Gaudi was heel enthousiast over dit project: het stelde hem in staat om zijn ideeën over een op de natuur geïnspireerde architectuur te verwezenlijken. Dit leidde onder meer tot uit het gesteente groeiende pergola's, harmonieus in het landschap geïntegreerde trappen en paden en overal golvende, veelkleurige, mozaïekversieringen, waarmee Gaudí de alomtegenwoordigheid van God tot uitdrukking wilde brengen. Markante onderdelen van Park Güell zijn de ingang met portiersloge en portierswoning, het hek, de zuilengalerij, de dubbele trap met Salamander (ook wel als Draak betiteld) en de enorme, golvende zitbank. Zowel zitbank als Salamander bestaan uit ontelbare hoeveelheden mozaïekstukjes.
Uiteindelijk werden er slechts 3 huizen voltooid en kwam het park in handen van de gemeente. Zowel Gaudi als Güell hebben in het park gewoond. Hun huizen zijn ook te bezichtigen.

Templo Expiatorio de la Sagrada Família
De Sagrada Família (Heilige Familie), of voluit Templo Expiatorio de la Sagrada Família, is een basiliek in de Spaanse stad Barcelona. In het Castiliaans schrijft men 'Familia', zonder accenten. In het Catalaans, thans de primaire taal in Barcelona, is het 'Família', met een accent op de eerste i.
De kerk is in aanbouw sinds 1882. Tijdens en na de Spaanse Burgeroorlog heeft de bouw een paar jaar stilgelegen. De huidige officiële opleverdatum is in 2026, maar of dit gehaald zal worden is nog maar de vraag. De snelheid waarmee de bouw vordert is voor een groot stuk afhankelijk van de hoeveelheid giften die toeristen binnenbrengen. De werken duren inmiddels al zo lang, dat de voltooide gedeelten al zijn aangetast en gerenoveerd moeten worden.
De architect die de Sagrada Família heeft ontworpen is Antoni Gaudí. Omdat Gaudí voorganger is van het Catalaans modernisme, is de kerk daar nu het belangrijkste symbool van. Het Catalaans modernisme is nauw verwant aan de Jugendstil en dient dus niet verward te worden met het Modernisme.
Het idee was afkomstig van een boekhandelaar, Joseph María Bocabella, die in 1866 de Asociación Espiritual de Devots de San José oprichtte (Geestelijke Vereniging van Liefhebbers van St. Jozef). Dit deed hij om het katholiek geloof in het algemeen en om Sint Jozef in het bijzonder te beschermen tegen de ontkerstening in die tijd. Na talloze donaties kocht Bocabella een stuk grond van 12 800 vierkante meter in het blok dat door de straten Marina, Provença, Mallorca en Sardenya wordt afgebakend. Francisco de Paula del Villar bood vervolgens aan om kosteloos plannen voor de kerk te maken. Zijn ontwerp werd totaal neogotisch. Del Villar begon in 1882 met de bouw van de crypte, maar na een jaar kreeg hij ruzie met zijn opdrachtgever en werd ontslagen.
Via Juan Martorell ontving Gaudí de opdracht. Hij heeft de crypte volgens de originele ontwerpen van Del Villar afgemaakt, maar hierna heeft hij zijn eigen ideeën erop losgelaten. Zijn ontwerp ging uit van een basiliek met een hoofdschip en een driebeukig dwarsschip, zodat het totale grondplan een Latijns kruis zou vormen.
De Sagrada Família is hét meesterwerk van Gaudí. Hij heeft al zijn opvattingen over architectuur erin samengevat. Tijdens de bouw stond Gaudí erop dat hij van alles op de hoogte gehouden werd. De ambachtslieden leidde hij zelf op, hij hield alle details in de gaten en bleef zijn ideeën steeds veranderen tot de stijl niet gotisch meer te noemen was.
Het is tevens zijn laatste werk. Hij werd zo opgezogen in het werk aan deze kerk dat hij geen andere opdrachten meer aannam, wijdde er de laatste jaren van zijn leven aan en leefde al die tijd als een kluizenaar op de werf. In 1926 kreeg Gaudí een fataal ongeluk, hij werd overreden door een tram en overleed. Hij werd begraven in de crypte van "zijn" kerk.
Het grootste gedeelte van de kerk is nog in aanbouw of zelfs niet eens. Een nog niet gebouwde centrale hoofdtoren van 170 meter hoog, omringd door vier kleinere torens, zal Christus tussen de evangelisten voor moeten gaan stellen. De kerk wordt net enkele meters lager dan de Montjuïc, de hoogste heuvel in de stad. Gaudí heeft dit naar eigen zeggen gedaan uit respect voor de Schepper: hij wil die met zijn gebouw niet in hoogte overstijgen. Een goed voorbeeld van de invloed van moderne techniek in het oorspronkelijk ontwerp van de kerk is het licht dat uit het kruis op de hoogste toren over Barcelona zal moeten gaan schijnen als een vuurtoren. Als de bouw af is, zal de basiliek de grootste ter wereld zijn, terwijl de torens oorspronkelijk drie keer zo hoog gepland waren dan ze nu zijn.
De tempel zal drie façades krijgen die elk een fase uit het leven van Jezus verbeelden (de façade van de geboorte en de façade van de passie zijn reeds voltooid en aan de voorkant komt de façade van de glorie), met elk vier klokkentorens. Samen met de torens rondom de centrale toren moeten zij de twaalf apostelen gaan symboliseren. Bovenaan de 120 meter hoge torens boven de toegangsdeuren staan woorden als: "Hosanna", "Excelsis" en "Sanctus". De geboortefaçade is aan de noordoostkant. Deze kant is als eerste en dus volledig in Catalaans modernistische stijl gebouwd. De beeldhouwwerken rond de drie poorten zijn in de thema's "Fe", "Esperança" en "Caritat" (geloof, hoop en liefde). In deze gevel wordt de geboorte van Christus omgeven door veel natuurscènes, waarvan sommige zelfs exotisch aandoen (zo zijn er sculpturen van pelikanen en giraffes). De oostpoort geeft toegang tot de vleugel van het Epistel van de kruisweg. Daarin komen in de vorm van beelden scènes voor uit het leven van Christus en uit de Mysteries van de Rozenkrans.
De zuidwestfaçade is de façade van de Passie en gaat over het lijden van Christus. Deze kant is een halve eeuw na de noordoostkant gebouwd en is dus in een veel modernere stijl: "bekleed" met veel "hoekige" sculpturen. Boven in het portaal hangt een sculptuur van Jezus (zonder de traditionele lendendoek) aan het kruis van Josep María Subirachs. Ook is er op deze gevel een Magisch vierkant te vinden waarvan de Magische constante 33 is, de leeftijd waarop Jezus Christus stierf.
De voorkant, aan het zuidoosten, wordt de façade van de Glorie. Aan deze gevel is nog vrijwel niet begonnen.
Het schip van de basiliek steunt op een unieke draagconstructie. Het moet een oerwoud van zuilen worden, omdat Gaudí in tegenstelling tot de bouwmeesters van de gotische kathedralen de drukkrachten van de constructie in het interieur wilde opvangen, zonder een enkele uitwendige steunbeer of luchtboog. Hij wilde de zuilen een nijging geven die correspondeerde met de erop inwerkende krachten, een techniek die hij al vaker succesvol had toegepast .
Ook in het interieur waren de ideeën van Gaudí doordacht. Het koor wordt omgeven door zeven kapellen die gegroepeerd zullen zijn rond de centrale kapel, gewijd aan de hemelvaart van Maria. Aan de overkant van het hoofdschip zijn aan weerszijden van het hoofdportaal een biecht- en een doopkapel gemaakt.
In 1881 is de opdracht aan Francisco de Paula del Villar gegeven. In 1883 is deze overgedragen aan Gaudí. Gaudí dacht oorspronkelijk het gebouw in tien jaar af te hebben maar na een paar jaar zag hij in dat dit onmogelijk was. Hij heeft daarom bij leven nog een aantal ontwerpen, maquettes en tekeningen gemaakt die na zijn overlijden in 1926 door zijn opvolgers als leidraad gebruikt konden worden. Het verdwijnen van deze ontwerpen in een brand tijdens de Spaanse Burgeroorlog en de bijzondere wijze waarop Gaudí bij leven werkte maakten echter dat er van al zijn oorspronkelijke ideeën en aanwijzingen niets overgebleven is. Toen de bouw in 1940 hervat werd, moest men dus beginnen met het opnieuw ontwerpen van de basiliek. Dit verklaart waardoor de oostgevel zo verschilt in stijl met de nieuwere delen.
Om alles zo goed en vanuit elke hoek te bedenken en te bestuderen maakte Gaudí vele maquettes van de tempel. Na Gaudí zijn de volgende architecten bij de bouw betrokken geweest: Francesco Quintana, Puig Boada, en Lluís Gari. De beeldhouwwerken zijn toen verder gemaakt door J. Busquets en de façades door Josep María Subirachs. Anno 2010 is de bouw van de kerk nog steeds niet voltooid. Verwacht wordt dat de gehele kerk rond 2026 af zal zijn.