Mijn workshop: Kalmerende signalen

Voor wolven is rust binnen de roedel een noodzaak. De dieren zijn afhankelijk van elkaar en gevechten binnen een roedel geven verwondingen en stress. Dit zou het voortbestaan van de roedel in gevaar kunnen brengen. Om conflicten te vermijden, geven wolven bij onderlinge ontmoetingen elkaar kalmerende signalen.
Bij honden ontstaan er onderling wel eens misverstanden; dit komt door de vele variaties in lichaamsbouw, zoals de vele verschillende staarten, oren, standen van ogen en dergelijke. Ook het te vroeg weghalen van pups bij hun moeder of het slecht socialiseren van jonge honden dragen bij aan een slecht communicerende hond. Gelukkig verlopen de meeste ontmoetingen zonder problemen. Aangelijnde honden worden ook belemmerd in hun communicatie en bovendien hebben zij geen mogelijkheid om te vluchten (de meeste honden kiezen liever voor vluchten dan vechten). Dit is één van de redenen dat aangelijnde honden eerder geneigd tot vechten zijn dan loslopende honden. Bovendien zitten we in Nederland met veel mensen en honden op een relatief klein oppervlak. Als we elkaar willen passeren, zou de hond liever kiezen voor een omtrekkende beweging, maar door ruimtegebrek is dit niet altijd mogelijk.
Kalmerende signalen zijn voor een groot deel instinctmatig. Dit gedrag zit in de genen opgeslagen en hoeft dus niet aangeleerd te worden. Het kan echter door goede socialisatie verbeterd, maar kan door slechte ervaringen onderdrukt worden. Het gevolg is dan dat de hond moeite heeft in de omgang met andere honden. Oorzaken kunnen zijn een slechte ontmoeting met een slecht gesocialiseerde hond of kan veroorzaakt worden door mensen. Het gebeurt helaas regelmatig dat mensen de kalmerende signalen van hun hond niet begrijpen en anders uitleggen. Honden die kalmerende signalen richting mensen geven en op dat moment worden gestraft, zullen die signalen gaan onderdrukken omdat deze juist straf opleveren (terwijl die signalen juist bedoeld waren om de mens te sussen). Helaas wordt deze fout maar al te vaak gemaakt, zelfs door zichzelf deskundig noemende trainers. Maar al te vaak worden tijdens trainingen honden gestraft omdat ze een oefening niet snel genoeg uitvoeren, terwijl deze honden kalmerende signalen geven omdat ze uit ervaring weten dat ze tijdens oefeningen straf krijgen. Deze honden geven kalmerende signalen om straf te voorkomen, maar krijgen juist om die reden straf. Dit omdat mensen denken dat de hond de oefening niet uitvoert omdat hij een loopje met hen zou nemen omdat hij niet ver genoeg onderaan de rangorde zou staan. Het is dan ook wel begrijpelijk dat uit onderzoeken van Hiby vast is komen te staan dat honden die zonder straf opgevoed worden veel gehoorzamer zijn. Deze honden voeren het gevraagde commando direct uit en vinden het niet nodig eerst (kalmerende) signalen af te geven om straf te voorkomen.
De meesten van deze signalen zijn goed door ons uit te voeren. Honden die op deze manier benaderd worden, zullen minder snel tot agressie overgaan. Als een hond een opdracht niet goed uitvoert, bestraf hem dan niet. De oorzaak kan zijn dat hij de opdracht nog onvoldoende beheerst of hij geeft misschien wel een aantal kalmerende signalen omdat de situatie voor hem iets te gestrest is. Honden vinden het bedreigend wanneer ze recht in de ogen gekeken worden. Mensen vinden dit ook niet prettig; daarom is het ook moeilijk iemand lang in de ogen te kijken. Gevechten tussen honden onderling beginnen meestal met direct oogcontact. Daarom vermijden honden oogcontact door hun kop af te wenden, hun ogen weg te draaien of zachtaardig te gaan kijken.
Honden maken al duizenden jaren deel uit van de menselijke samenleving. Om meer te weten te komen over gedrag bij honden, zijn vele studies verricht naar groepsgedrag van wolven, de oervorm van onze huishond. Zeer kenmerkend is dat de wolf, hoewel een roofdier, in roedelverband continue bezig is conflicten binnen de groep te vermijden. Studies hebben een groot scala zogenaamde kalmerende signalen opgeleverd. Turid Rugaas heeft aangetoond dat ook onze honden heel duidelijk conflictvermijdend bezig zijn. Helaas op een wijze die door ons vaak niet zo wordt geinterpreteerd.
Turid Rugaas is wereldwijd bekend om haar interpretatie van en omgang met de oersignalen die honden uitzenden en waar ze op reageren. In haar dagelijkse praktijk blijkt bovendien dat mensen kunnen leren zelf deze kalmerende signalen te gebruiken om beter met hun hond te kunnen communiceren. Kennis van de kalmerende signalen geeft de hondenbezitter een extra dimensie bij het interpreteren van de gedragingen van zijn hond en kan de basis voren voor een stressvrije omgang tussen mens en dier.
De focus op kalmerende signalen van honden is revolutionair voor de hondentraining en heeft het begrip voor het wezen van de hond vergroot. Turid Rugaas onderscheidt in haar boek ongeveer 28 of 29 calming signals. Die signalen zijn soms heel subtiel en lang niet allemaal even duidelijk. Om ze goed waar te kunnen nemen moet je ervaring opdoen in het observeren van honden. Niet alle honden beheersen de signaaltaal meer, of 'spreken' hem in ieder geval niet zo goed als de wolf. Waar wolven in grote letters met elkaar communiceren doen honden dat in kleine letters, zoals Turid Rugaas het uitdrukt.

Kalmerende signalen herkennen en gebruiken

Hoofd wegdraaien
Dit signaal kan als een snelle beweging komen. De hond kan zijn hoofd naar de zijkant draaien om naar de andere kant te kijken of de hond kan zijn hoofd langere tijd naar de zijkant gedraaid houden.
Je hond kan deze hoofdbeweging gebruiken wanneer er een andere hond aankomt. Misschien komt de andere hond iets te snel of te recht op hem af, of misschien gaf hij eerst zelf al wel een kalmerend signaal waarop je hond antwoord moet geven. Je hond kan zijn hoofd ook wegdraaien wanneer je over hem heen of naar hem toe buigt, wanneer je hem optilt, klopjes geeft op de kant die het verst van je vandaan is en vele andere soortgelijke situaties. Hij staat misschien helemaal stil, maar draait zijn hoofd weg en dat is om je te vertellen dat hij zich onbehaaglijk voelt in de situatie waarin hij zich bevindt. Je kunt dit signaal heel effectief zelf gebruiken. Wanneer een hond zich onzeker gedraagt of kalmerende signalen geeft wanneer je hem nadert, kun je je hoofd wegdraaien. Een hond die zich plotseling te dicht bij je bevindt zal misschien keffen of grommen. Draai je hoofd weg, dat merkt hij. Het betekent dat je geen bedreiging vormt.
Wanneer twee honden elkaar tegenkomen zul je vaak kunnen zien dat ze beide een of meerdere malen het hoofd wegdraaien, voordat ze elkaar gaan begroeten – waarbij ze dan weliswaar niet meteen recht op elkaar af gaan, maar wel met meer vertrouwen in elkaar. Wanneer je de camera tevoorschijn haalt en een foto van je hond wil nemen, recht van voren, zul je bijna altijd een foto krijgen van een hond die naar de zijkant kijkt – de hond moet de camera kalmeren.
Je kunt zelf al deze mogelijkheden gebruiken om te kalmeren. Heb je om de een of andere reden problemen met het draaien van je hoofd, of zoals mij wel eens vaker gebeurd is, dat je plotseling recht tegenover een hond staat die in de verdediging is en al waarschuwend gromt als je alleen maar je hoofd gebruikt, dan kan knipperen een goed alternatief zijn.

De ogen gebruiken
Dat kan ook betekenen dat de blik wordt afgekort, zoals wij dat noemen. Dat wil zeggen de oogleden laten zakken. Niet staren, maar de blik zachter maken. Dit is iets waarop je kunt letten wanneer je 'oogcontact' traint.
Ga niet op ooghoogte met je hond staan of zitten, zodat het oogcontact te direct en bedreigend wordt. Blijf bijvoorbeeld rechtop zodat je blik wordt verkort en zacht naar beneden naar de hond wordt gericht.
Dit geldt natuurlijk ook voor zaken zoals een hond optillen en hem dwingen je recht aan te kijken. Of wanneer hij op een tafel staat voor onderzoek of iets dergelijks. Niet recht aankijken, maar gebruik een van de dingen die we hier hebben genoemd. De hond zal in een dergelijke situatie vaak zijn hoofd wegdraaien, zijn blik weg laten glijden of andere signalen geven. Let op wat je hond zegt.

Wegdraaien
De zijkant of rug naar iemand toedraaien is een sterk kalmerend signaal. Vaak zal een hond eerst een ander signaal gebruiken en wanneer dat niet voldoende werkt, zal hij zich wegdraaien. Honden gebruiken dit bijvoorbeeld vaak wanneer iemand onverwacht of te snel opduikt. Dan kun je maar beter het zekere voor het onzekere nemen.
Je hond zal dit signaal in veel situaties gebruiken. Wanneer een andere hond te gehaast en snel op hem af komt. Wanneer jij boos wordt en agressief overkomt of wanneer jij op de hond afgaat met de duidelijke bedoeling hem te bestraffen of vervelend te zijn. Wanneer jonge honden oudere honden plagen, is het meestal zo dat de oudere hond zich wegdraait. Wanneer je aan de riem rukt en op je hond moppert, zal hij zich afwenden om je te kalmeren. Hij gebruikt deze signalen helemaal niet om dominantie of leiderschap te laten zien - hij probeert zo goed en zo kwaad als het kan een conflict te vermijden.
Je kunt dit signaal zelf gebruiken om je eigen hond of die van anderen te kalmeren. Wanneer een hond duidelijk bang voor je is, draai dan weg. Voelt de hond zich door je bedreigd, laat hij zijn tanden zien, gromt, blaft of valt hij uit – draai dan weg. Als een hond erg blij en opgewonden is en tegen je opspringt – draai je rug naar hem toe en het springen zal snel over zijn.

De neus likken
De hond likt met een snelle beweging van de tong langs zijn lippen, soms helemaal tot aan zijn neus. Dit gebeurt vaak zo snel dat het bijna niet mogelijk is om te zien, wanneer je niet onafgebroken je ogen op de hond gericht houdt. De hond gebruikt dit signaal vaak wanneer hij een andere hond ontmoet, vooral wanneer deze hond dichterbij komt.
Je eigen hond kan het ook gebruiken wanneer je over hem heen buigt, hem vastpakt, op strenge toon tegen hem praat en in vele andere situaties.
Sommige honden gebruiken dit signaal meer dan andere, maar begrijpen doen ze het allemaal. Het is mogelijk dit signaal zelf ook te gebruiken, door je lippen af te likken, of alleen het puntje van je tong te laten zien. Maar misschien vind je het niet prettig dat te doen.

Bevriezen
Je hond kan bevriezen in staande, zittende of liggende houding en zich volkomen passief opstellen om iemand te kalmeren. Twee reuen die elkaar tegenkomen zullen zeer voorzichtig zijn met wat te doen om de kans op een conflict niet te vergroten. Ze zullen vaak langzame bewegingen gebruiken en stokstijf stilstaan in een 'bevroren' positie tot een van beiden zich verwijdert.
Wanneer je boosheid of agressie toont wanneer je je hond bij je roept, zul je wel eens meemaken dat je hond volkomen stil blijft staan of zitten op de plaats waar hij was. Het lijkt dan ook net of hij je helemaal niet gehoord heeft.
En alweer: dit heeft niets met dominantie of koppigheid te maken – je hond probeert gewoon jouw agressie te kalmeren.
Stop je eigen gedrag en ga over op een andere tactiek. Wees vriendelijk, beweeg je zelf weg en stop met je dreiging – je hond zal komen.

Langzame bewegingen
Snelle bewegingen werken dreigend, langzame bewegingen hebben een kalmerend effect. De ene keer vermindert je hond zijn vaart slechts een beetje, de andere keer gaat hij echt zo hard op de rem dat er nauwelijks nog beweging te zien is. En soms stopt hij helemaal. Langzame bewegingen worden veel gebruikt wanneer je hond een andere hond in het oog krijgt.
Let de volgende keer dat je de hond uitlaat maar eens op wanneer hij plotseling langzamer gaat lopen. In plaats van op de hond te mopperen, aan de riem te trekken of nog erger, aan de riem rukken, moet je eens om je heen kijken.
Wanneer er iemand aankomt waarvan je hond vindt dat hij die moet kalmeren, laat dat dan gebeuren. Het kost je alleen een beetje observatietijd en begrip. Je hond gaat in veel situaties waar je misschien niet eens over nadenkt langzaam bewegen.
Wanneer je de hond roept en je stem is boos, geïrriteerd of wat men 'dominant' noemt, zal de hond in de meeste gevallen ogenblikkelijk zijn vaart verminderen om je te kalmeren.
Wanneer je behendigheid met je hond doet en zo gedreven bent om je hond zo snel mogelijk met je mee te krijgen dat je gaat springen, met je armen zwaait en zelf erg actief wordt, zul je vaak ervaren dat je hond zijn tempo vermindert en steeds langzamer gaat lopen. Niet om je te pesten, zoals je misschien denkt, maar omdat hij je drukke bewegingen wil kalmeren.
Wanneer er veel honden bij elkaar zijn en er is er een erg wilde hond bij of een hond die veel te snel rond rent, zie je in de regel dat een van de andere honden bijvoorbeeld zijn vaart zal minderen of misschien helemaal zal stoppen om de anderen te kalmeren. Wanneer je merkt dat een hond op jou reageert, trap dan op de rem en ga onmiddellijk langzamer bewegen. Of beweeg je zelfs hij de hond vandaan, ga in ieder geval niet recht op de hond af. Je kunt ook in een ander verband langzame bewegingen krijgen. Wanneer je bijvoorbeeld gehoorzaamheid traint, zal een strenge, bevelende stem er heel vaak toe leiden dat een af-oefening een vreselijke ervaring wordt. Het strenger de toon van je stem, des te langzamer de hond af zal gaan. Uiteindelijk wordt een goed oefenmoment zo helemaal verpest. Je kunt de hond tegen zijn zin af laten gaan en denken dat je hebt gewonnen, maar een goede oefening wordt het zo nooit.

Kwispelen
Wanneer een hond kwispelt hoeft dat helemaal niet te betekenen dat hij blij is. Zeker niet wanneer er gekwispeld wordt in combinatie met signalen die iets anders vertellen. Bijvoorbeeld wanneer de hond bang, onzeker, boos of gestresst is, betekent kwispelen in eerste instantie dat je hond jou, zichzelf of wat het ook is probeert te kalmeren. Je zou zelfs kunnen beweren dat kwispelen een 'witte vlag' is, een verzoek om genade – een kalmerend signaal dus. Dit is een signaal dat door mensen natuurlijk moeilijk te gebruiken is, maar gelukkig is er een heel arsenaal signalen die voor ons veel gemakkelijker zijn.
Speelhouding
Door de voorpoten zakken in gebogen positie is heel vaak een uitnodiging om te gaan spelen. Daarom noemen we het ook de speelhouding. De hond zal dan meestal heen en weer bewegen en zich uitnodigend gedragen. Soms zie je echter dat je hond door zijn voorpoten zakt en stil staat, of misschien gaat hij een keer omlaag en dan gelijk weer omhoog. Misschien is er dan iets om hem heen dat hij wil kalmeren. Dat kan een andere hond zijn, het kan een voorwerp zijn of een ander dier.
Wanneer mijn paarden vlakbij het hek staan, gaan veel honden die langs de paardenwei lopen, in de speelhouding. Vooral wanneer de paarden zich omdraaien en naar de hond kijken. Zelf kun je iets dergelijks gebruiken door je armen ("voorbenen") naar beneden uit te strekken.
Soms zie je dat volwassen honden de speelhouding gebruiken ten opzichte van een angstige pup. Ze zijn misschien niet echt geïnteresseerd in spel, maar het heeft een rustgevend effect en wordt gebruikt als kalmerend signaal.

Gaan zitten
Soms gaat de hond gewoon zitten, maar soms, om een groter effect te sorteren, keren ze (je) ook nog de rug toe voor ze gaan zitten. Je kunt dit signaal eenvoudig zelf gebruiken. Als je eigen hond of een andere hond onzeker, gestresst, onrustig of iets dergelijks is of jankt en piept, ga dan zitten en ontspan je. Lees de krant, kijk TV of ga gewoon zitten. Dat heeft een ongelofelijk kalmerend effect. We gaan wel eens met een hele club een wandeling maken en dan raken de honden misschien een beetje opgewonden door het spel en het samenzijn.
Ga zitten en lijn de hond bijvoorbeeld aan, zodat hij niet rond kan blijven lopen. Negeer de hond, blijf rustig zitten en dan wordt alles vanzelf tamelijk snel weer rustig.

Gaan liggen
Hierover bestaan een aantal misverstanden. Gaan liggen en je buik tonen kan in sommige gevallen onderwerping genoemd worden. Gaan liggen met je buik op de grond heeft echter niets met onderdanigheid te maken. Het is daarentegen een van de krachtigste kalmerende signalen die bestaan. Vaak is het zo dat een hond die hoog in de rangorde staat, gaat liggen om de onrust uit de roedel weg te halen. Je hond zal dit signaal gebruiken wanneer er om hem heen wild wordt gespeeld. Een volwassen hond kan het gebruiken om een andere onzekere hond te kalmeren.
Wanneer twee honden spelen en er wordt er één moe, zal hij vaak gaan liggen om het spel te stoppen. Het effect van gaan liggen is sterk. Daarom is het een van de beste en krachtigste hulpmiddelen die je zelf ter beschikking hebt om je hond te kalmeren. Ga op de bank tv kijken of lezen – er is geen betere methode om je hond tot rust te brengen.

Gapen
Dit is een signaal dat veel mensen erg fascinerend vinden. Wij mensen gapen veel wanneer we moe zijn, gestrest of in situaties waarin we gespannen zijn. Honden doen dat ook, maar ze gebruiken het gapen veel vaker om te kalmeren dan omdat ze moe zijn. Je zult je hond zien gapen wanneer hij opgewonden is omdat hij uit mag. Je rommelt nog wat en trekt je jas aan, je hond blijft maar gapen.
Honden gapen erg vaak in de wachtruimte bij de dierenarts, maar ook in situaties wanneer je tegen je kinderen schreeuwt, luid ruzie maakt met je wederhelft of op een andere manier ruzie en conflicten veroorzaakt. Bedenk dat voor de conflictvermijder die de hond is, de kleinste aanduiding van een conflict iets is dat hij wil stoppen. Wanneer jullie thuis ruzie maken, kijk dan eens naar je hond – misschien zit hij in een hoekje te gapen om jullie op te laten houden.
Gapen is iets dat je zelf zeer doeltreffend kunt gebruiken om je hond te kalmeren. Gapen is bovendien iets natuurlijks voor de meeste mensen, dus het moet niet zo moeilijk zijn om dat te gebruiken. Je ziet vaak dat mensen kleine hondjes optillen. Die zullen bijna altijd wegkijken, en heel vaak zullen ze ook gapen ter kalmering in zo'n veel te opeengepakte en onbehaaglijke situatie.
Gapen werkt niet altijd, maar het is in ieder geval totaal ongevaarlijk om zelf eens te proberen. Het doet niemand kwaad, niemand wordt er bang van en de situatie zal er ook nooit slechter van worden. Heb je al geprobeerd naar je hond te gapen en had het geen effect? Tja, dan kun je het verder wel laten. Maar bedenk dat je soms even moet gapen voor er antwoord komt. Wat is dan het antwoord? Heel vaak zal ook de hond een gaap geven, voordat je ziet dat hij begint te ontspannen.

In een bochtje lopen
Honden lopen normaliter niet recht op elkaar af. Dat kunnen ze doen wanneer ze elkaar goed kennen. Of wanneer ze om andere redenen erg zeker van elkaar zijn. In sommige gevallen geven ze zo veel andere kalmerende signalen dat ze het aandurven om recht op elkaar af te lopen. Maar gewoonlijk veranderen ze van richting, veel of weinig, geheel afhankelijk van de situatie. Dat is ook de reden dat zo veel honden onzeker worden of in de verdediging gaan wanneer wij hondeneigenaren onze honden dwingen recht op een andere hond af te lopen of er rakelings langs te lopen. De meeste kunnen dit niet aan.
In zulke situaties helpt gehoorzaamheid helemaal niets. We kunnen de hond het commando volg geven en dat zal hij wellicht ook doen, maar hij voelt zich daarbij helemaal niet veel beter. Hij doet iets tegen zijn instinct in, en instinct is sterk bij een hond.
Let de volgende keer dat je hond een andere hond tegenkomt eens op welke signalen ze elkaar geven en hoe groot de bocht is die ze maken wanneer ze zelf mogen kiezen. Je kunt zelf ook in een bocht lopen wanneer je een hond ontmoet. Wanneer je recht op een hond afloopt, krijg je een kalmerend signaal. Wellicht is de hond gelijk al in de verdediging omdat hij slechte ervaringen heeft. Hij zal dan uitvallen, blaffen, grommen of op een andere manier proberen je af te schrikken.
De volgende keer dat je hond aan de andere kant van je gaat lopen, moet je dit gewoon laten gebeuren. Als er iemand voorbij moet en er is weinig plaats of je toont geen enkel teken om in een bocht te gaan lopen, zal je hond meestal naar de kant gaan die het verst van de tegemoetkomende hond af is.
Honden hoeven natuurlijk niet altijd te volgen. Doe wat rustig aan met je eisen aan gehoorzaamheid en loop met je hond zonder er voortdurend aan te denken waar hij moet lopen. Bovendien zal het altijd belangrijker voor een hond zijn om een mogelijk conflict te vermijden dan om gehoorzaam te zijn.

Snuffelen
Als honden snuffelen, zeg je nu natuurlijk, ja, dat doen ze. En vaak snuffelen ze om luchtjes op te nemen, omdat ze het heerlijk vinden om te snuffelen en 'de krant te lezen'. Maar snuffelen wordt in feite ook vaak gebruikt als kalmerend signaal.
Wanneer je begint met het observeren van honden zul je het vaak en zeer duidelijk zien worden als kalmering. Dit soort snuffelen kan een beweging met de neus naar de grond zijn, zonder echt de grond te raken, en dan in één keer weer omhoog. In sommige gevallen kan het een langdurig snuffelen zijn met de neus op dezelfde plek. Soms kun je dan zien dat de neus de grond weliswaar raakt, maar dat de ogen alles volgen wat er om de hond heen gebeurt. Je zou de situatie in het grote geheel moeten zien om te weten wat er eigenlijk aan de hand is. En soms kun je alleen maar raden.
Je bent uit met je hond en er komt een hond met eigenaar recht op je af. Je hond zal in deze situatie misschien een beetje wegkijken van degene die komt en in de berm snuffelen tot de ander voorbij is. Hier komen is een van de oefeningen waarbij je vaak snuffelen ziet van de kant van de hond. En opnieuw: het is niet omdat de hond 'dominant' is of de baas probeert te zijn of iets dergelijks. Het is omdat hij de irritatie in je stem hoort. Misschien zie je er wel dreigend uit. Soms is het ook omdat een hond een andere hond wil kalmeren die in de weg loopt. Of omdat hij geen zin heeft om te komen om naar huis te gaan als hij het zo leuk heeft. Net als kinderen; kunnen we niet even blijven nu het zo leuk is…?De meeste honden gebruiken snuffelen als een kalmerend signaal.
Soms gaat de neus zo weinig naar beneden dat je het bijna niet registreert. In ieder geval niet als je je ogen niet op de hond gericht houdt. Soms is er echter ook geen twijfel mogelijk.

Opsplitsen
Het is vooral belangrijk om twee honden op te splitsen, die niet bij dezelfde roedel horen en druk gedrag vertonen en erg dicht bij elkaar zijn. Wanneer je je fysiek tussen honden plaatst, kun je daarmee voorkomen dat de te grote nabijheid in een conflict eindigt. Ook binnen de roedel kan het te dicht bij elkaar zijn een reden zijn voor een mogelijk conflict. Veel mensen begrijpen het opsplitsen verkeerd en denken dat het iets te maken heeft met jaloezie. Hoogst onwaarschijnlijk. Wanneer gebruikt je hond dit signaal? Hij kan het gebruiken wanner je iemand op bezoek krijgt die je wil omhelzen. De hond kan proberen je op te splitsen wanneer een vreemde je een hand geeft of te dicht bij komt naar zijn zin.
Hij kan het ook gebruiken wanneer je elkaar omhelst, thuis op de bank, een dansje in de keuken maakt, een kind op schoot hebt en in vele andere dagelijkse situaties. Wanneer twee honden in hun spel ruziën en ze worden wat gewelddadig, kan een derde hond ingrijpen en de honden opsplitsen door van de achterkant of ze zijkant tussenbeide te komen. Er zijn veel honden die dit van hun bazen niet mogen doen. Wanneer ze richting andere honden gaan om ze te gaan opsplitsen, worden ze teruggeroepen of geschreeuwd en krijgen het commando af of blijf of iets dergelijks.
Ze krijgen heel eenvoudig dus niet de kans om deze unieke en prachtige taal te ontwikkelen, die zo belangrijk is om rust en orde te creëren. Wij mensen kunnen het opsplitsen ook gebruiken. Omdat honden dit zelf beheersen en zo goed begrijpen wat het betekent, kunnen we het zeer effectief toepassen op honden.
Wanneer twee honden wat gespannen gedrag naar elkaar gaan vertonen, kun je er gewoon tussenin gaan staan, zodat er een beetje afstand tussen beide ontstaat. Als je hond naar iemand blaft, kun je wellicht gewoon voor je hond gaan staan, waardoor je tussen je hond en de persoon waarnaar hij blaft komt te staan. In de regel draait de hond dan snel de andere kant op als je dat doet.
Opsplitsen vraagt misschien een beetje training en het moet uitgevoerd worden op een rustige en niet bedreigende manier, met je rug naar de hond toe. Wanneer je eenmaal hebt geleerd dit toe te passen in het ongelofelijk effectief. Opsplitsen is een van de meest spannende signalen die honden hebben. En het is ongelofelijk om te zien hoe snel ze een situatie in zich opnemen en hoe snel en effectief ze gewoon tussenbeide komen en hoe goed ze erin zijn om andere honden met dit signaal te kalmeren.
Veel te veel verkeerd begrepen gehoorzaamheid en controle heeft veel honden verpest omdat ze altijd gestraft worden voor het gebruik van hun natuurlijke instincten om te kalmeren. Tenslotte durven ze dit signaal niet meer te gebruiken of ze vergeten gewoon hoe ze het moeten doen. Ik zie vaak honden die graag willen, die vertwijfeld rondlopen en niet weten wat ze moeten doen omdat het ze is afgeleerd. Ze missen het zelfvertrouwen hun eigen taal te gebruiken, terwijl taal zo ongelofelijk belangrijk is voor alle diersoorten, inclusief mensen. Zonder taal zijn we behoorlijk hulpeloos. Er zijn meer signalen die we kort zullen noemen. Een aantal wordt niet zo vaak gebruikt, maar honden zullen ze toch herkennen en zich erna schikken.

Poot optillen
Dit is een kalmerend signaal dat je wel eens tegen zult komen, maar wellicht niet zo vaak.


Markeren
Daar weten we nog weinig van, maar alle observaties die ik heb gedaan geven aan dat markeren in ieder geval niet altijd gewoon een kwestie van markeren van een territorium is.
Soms is het pure stress, zoals wij mensen ook van de zenuwen naar het toilet kunnen blijven rennen.
Soms gebruiken honden het als een sociaal gebeuren, net zoals wij met elkaar een kopje koffie drinken. Op deze manier kunnen honden met elkaar gaan plassen en zo iets ongevaarlijks met elkaar doen. Ze hebben immers ook niet zo veel keuze daarin! In een groep honden zie je vaak dat ze plassen in een groepje, min of meer op dezelfde plek, waarbij het geheel willekeurig is wie als eerste of als laatste plast. Het kan net zo goed de kleine pup zijn, of de springerige jonge hond, die niet weet waar hij mee bezig is, als de leider van de roedel.
Tenslotte kan markeren ook een kalmerend signaal zijn. Een paar honden die ik heb gekend hebben het heel duidelijk gebruikt in situaties met andere en onzekere honden om ze te kalmeren

Reactie-overdracht
Reactie-overdracht kun je omschrijven als iets anders gaan doen. Het wordt door sommige honden vaak gebruikt, zonder dat je er eigenlijk over nadenkt. Een hond kan ook net doen of hij enorm veel belangstelling voor iets heeft, terwijl hij in werkelijkheid niet weet wat hij aanmoet met een mens die dreigend gedrag vertoont.

Lachen
Sommige honden gebruiken 'een lach' als een sympathiek contact, terwijl andere het duidelijk als kalmering gebruiken. Soms is het ene mix van beide. Misschien is het moeilijk om precies te weten wat het is, maar wij mensen zullen immers nooit zo zeker worden dat we altijd precies weten wat een hond aangeeft.
Een enkele keer moeten we gewoon raden. Maar ook dat kan spannend zijn! Signalen kunnen worden aangeleerd. Honden kunnen leren om ze meer, vaker en sterker te gebruiken vanwege reacties die ze uit de omgeving krijgen.

Andere signalen
Dan zijn er nog signalen die je een enkele keer kunt waarnemen: - met de lippen smakken - een onverstoorbare kop trekken en puppygedrag vertonen - je puppyachtig en kinderachtig gedragen, ook al ben je volwassen.

Honden hebben ook andere signalen die je iets kunnen vertellen over hun gevoelens. De afstandvergrotende signalen zoals tanden laten zien, grommen, blaffen, uitvallen (afschrikken) en signalen waar de meeste mensen te veel waarde aan hechten zoals de staart omhoog zetten en borstelen. Deze laatste twee betekenen in de regel weinig anders dan dat de opwinding van de hond groter is dan normaal. Dat kan van blijdschap zijn, maar ook uit onzekerheid of gewoon omdat er iets typisch gebeurt. Kijk ernaar en observeer dat je hond opgewonden is, maar trek je er niet te veel van aan.
Probeer liever de kalmerende signalen van je hond te lezen. Die zijn veel belangrijker. Om dat wat we kalmerende signalen noemen samen te vatten: In tegenstelling tot de bedreigende signalen, die de bedoeling hebben de afstand te vergroten, iemand weg te houden of te zorgen dat hij verdwijnt, zijn de kalmerende signalen erop gericht te ontspannen, angst, stress, boosheid en dingen die op een of andere manier tot een conflict kunnen leiden te kalmeren. We kunnen ze ook vredesbewarend, conflictoplossend, ontspannend of wat dan ook noemen, de bedoeling is gewoon om rust te creëren en een conflict te voorkomen.
Een aantal kalmerende signalen kan ook anders worden genoemd, zoals bijvoorbeeld reactieoverdracht, oversprong en dergelijke, maar wij kiezen ervoor om de naam kalmerende signalen te behouden omdat het effect kalmering is.


Het leuke is dat wij mensen de signalen die honden onderling en naar mensen gebruiken, ook zelf kunnen toepassen op de hond, om op die manier beter met hem te kunnen communiceren. Niet alle signalen lenen zich even goed voor menselijk gebruik (wil degene die zijn eigen neus kan aflikken zich melden op de praktijk?), maar we kunnen wel heel goed ons hoofd of lichaam van de hond afdraaien of (en dit is wel één van de boeiendste kalmerende signalen) gapen in een poging hem te kalmeren of meer zelfvertrouwen te geven. Dat kan tot een direct en verbluffend resultaat leiden. Turid Rugaas zegt daarover: "Vaak worden honden erg opgewonden als ik ze in hun eigen taal benader. Het is te vergelijken met iemand die lang verdwaald is geweest in de jungle en, als hij op het randje van de wanhoop staat, plotseling zijn eigen moedertaal hoort." Anderen daarentegen hebben weer de ervaring dat hun hond in het geheel niet op kalmerende signalen reageert.

Door het herkennen en toepassen van kalmerende signalen kun je mogelijk beter contact maken en communiceren met honden. Kalmerende signalen herkennen zou misverstanden kunnen voorkomen. Een praktijkvoorbeeld: hond wil niet komen, baas wordt boos, hond snuffelt op de grond en maakt langzame bewegingen om ons te kalmeren, baas wordt nog bozer want denkt dat hond opzettelijk treuzelt, baas kijkt hond aan en loopt recht op hem af om hem op zijn donder te geven. Wat gebeurt er? Een kalmerend signaal van de hond wordt beantwoord met een dreigsignaal van de baas. Gevolg: verwarring alom met als gevolg een hoop ongezonde stress. Kalmerende signalen toepassen zou vooral goed werken bij het benaderen van 'moeilijke' (angstige, agressieve) honden. Ga zitten als de hond moeite heeft zich te ontspannen in de aanwezigheid van vreemden. Beweeg langzaam bij een schrikachtige hond, hoe langzamer je beweegt, hoe meer kans je hebt dat de hond niet schrikt maar stil blijft staan. Of draai een agressieve of opdringerige hond die tegen je op wil springen je zijkant of rug toe.