Rondje Plofsluis via Vreeswijk naar Houten

Vandaag begon erg nat. Met het vechtpak (regenpak) aan en Tora met hangende oren gingen we naar de bushalte maar lijn 47 naar Utrecht kwam niet, en kwam niet. Na een half uur gaven we het op. We konden toch niet meer op tijd komen en wandelden doornat naar huis waar Hiko ons begroette, maar ons ook heel erg nat vond…
Har had lekker uitgeslapen na zijn late dienst gisteren. Voor het eerst sinds 5 dagen wordt er niet geheid in de aanstaande wijk naast ons en dat was lekker rustig.
Toen hij naar zijn werk was gegaan maakten de honden en ik ons klaar voor een wandeling. We namen de bus naar Nieuwegein en stapten uit bij de eerste halte over het kanaal. Op een eilandje lag het Fort Jutphaas, dat in 1820 gebouwd werd als het eerste fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Hiervoor had aan het begin van de veertiende eeuw op deze plek het kasteel Plettenburg gestaan, waarvan de fundamenten nog onder het huidige fort liggen. Rond 1840 is het Kasteel Plettenburg in dusdanig slechte staat waardoor men besloot het af te breken.
Het fort Jutphaas diende ter afsluiting van het acces gevormd door de Overeindseweg met de terreinstroken ter weerszijde daarvan tussen Jutphaas en Houten. In de jaren 1846-1848 zijn enkele gebouwen neergezet, onder andere een verdedigbaar wachthuis in de keel. In 1880 is het fort niet vernieuwd vanwege de aanleg van de Batterijen aan de Overeindseweg, verder oostwaarts.
Tijdens de Duitse bezetting van 1940-1945 werd het fort door de Duitse marine gebruikt als radiozend- en ontvangststation ten behoeve van de duikbootoorlog. Vooral ’s nachts zijn er uitzendingen vanaf het fort. De geallieerden weten de zender uiteindelijk te lokaliseren en bombarderen het fort meerdere malen. Gelukkig is de schade relatief beperkt gebleven waardoor het na de 2e wereldoorlog in goede staat is hersteld.
We wandelden een stukje over het fort en liepen daarna richting het oude Jutphaas. Een groot landhuis kwam tevoorschijn. Het kasteel Rijnhuizen dateert uit ongeveer 1200 en was oorspronkelijk een houten versterkte vesting, die omstreeks 1400 vervangen is door twee aan elkaar gemetselde versterkte woningen van ongeveer 6 x 6 m2. Het kasteel is meerdere malen verwoest en beschadigd geweest en is in de huidige vorm in 1640 herbouwd door de heer Reinoud van Tuyll van Serooskerken. In 1655 is het in handen gekomen van de Familie De Geer en het is steeds particulier bezit gebleven tot de Stichting FOM het kasteel heeft aangekocht in 1958.
Door de welvaart in de 17e eeuw, voornamelijk door de V.O.C. ontstaan, werden vele buitenhuizen gebouwd in de provincie Utrecht. Veel van deze huizen en hun tuinen werden in de barokstijl gebouwd en aangelegd. Op het landgoed Rijnhuizen is de symmetrie duidelijk te zien bij het kasteel en koetshuizen. Toen de welvaart afnam trad er verval op. Bomen daarentegen worden alleen maar mooier naarmate ze ouder zijn. Vanuit Engeland ontdekte men dat de landschapstijl veel natuurlijker en rustgevender was en bovendien minder arbeidsintensief. Men veranderde de stijl van de tuin van barok naar landschapstijl en hield zoveel mogelijk rekening met bestaande bomen.
Twee haantjes kuierden rustig over straat, en versnelden hun pas toen ze de honden doorkregen. Dat maakte ze alleen nog maar spannender! Het bruggetje waarover ze verdwenen in de tuin van het landgoed werd enorm afgesnuffeld door mijn twee Japjes!
Over het bruggetje over het Merwedekanaal aan de rechterkant ligt in de Herenstraat het voormalige gemeentehuis van Jutphaas uit 1910. Wanneer Jutphaas is ontstaan is niet precies bekend; de eerste melding van het dorp stamt echter uit 1165. In 1680 brak er een grote brand uit en probeerden de bewoners een molenkop te redden uit de vuurzee. De molenkop viel echter van de wagen af. Sindsdien zijn de bewoners bekend onder de bijnaam de Molenkruiers. Het lokale nieuwsblad heet daarom nog steeds "de Molenkruier."
Vanaf de 17e eeuw ontstaat er lintbebouwing langs de toenmalige Vaartse Rijn (Herenstraat). Ook nu nog zie je daar veel panden uit de gouden eeuw, waaronder een smederij uit 1800-1825 die een rijksmonument is.
Het was een beetje gedoe om daar met de honden te lopen. Langs het Merwedekanaal was een heel smal stoepje en de eendjes moesten allemaal zwemmen van Hiko. Soms hield het stoepje ineens op en moest je het maar uitzoeken.
In Nieuwegein centrum namen we een stukje de sneltram naar rustiger gebieden. We stapten uit bij Nieuwegein Zuid en wandelden naar de pittoreske oude dorpskern van Vreeswijk. Vanaf de Lekdijk had je een prachtig zicht op Vianen en het dorp Vreeswijk met zijn sluizen en ophaalbruggetjes. De geschiedenis van Vreeswijk gaat terug tot in de 10e eeuw. Op de bezittingenlijst van Sint-Maarten te Utrecht wordt melding gemaakt van Vreeswijk als Fresionouuic (Friezenwijk). In 1373 begon de bouw van een houten sluis in de Vaartse Rijn, op de plaats waar vandaag de dag zich nog steeds de Oude Sluis bevindt. De sluis werd gebouwd om Utrecht, dat enige jaren daarvoor zijn verbinding met de Rijn was kwijtgeraakt, opnieuw te verbinden. Tot op de dag van vandaag wordt de haven van Vreeswijk gebruikt en op veel nautische kaarten staat nog altijd 'Vreeswijk' in plaats van 'Nieuwegein' aangegeven.
Hoewel het heerlijk weer was, was het heel rustig op straat. Het was te fris voor op terrasjes zitten en de mensen dachten waarschijnlijk dat het nog steeds regende. In dit deel van het huidige Nieuwegein was het in ieder geval prima wandelen met de honden!
In de Molenstraat bevindt zich de Nederlands-Hervormde kerk uit 1682, gebouwd in de vorm van een Grieks kruis. In de kerk bevindt zich een 15e eeuwse klok, die oorspronkelijk hoorde in de Utrechtse Buurkerk.
De rijkshulpschutsluis ligt in een korte zijtak van de Vaartse Rijn en is in 1817 gebouwd door Jan Blanken, Inspecteur-generaal van Rijkswaterstaat. De sluis werd gebouwd omdat de Oude Sluis voor herstelwerkzaamheden tijdelijk niet gebruikt kon worden. De rijkshulpschutsluis diende ook als inlaat voor inundatiewater, die gebieden noordoostelijk van de Vaartse Rijn onder water kon zetten. De sluis is inmiddels niet meer in gebruik.
Vanaf de Lekdijk kregen we zicht op Fort Vreeswijk, dat omstreeks 1853 werd aangelegd. Het aarden werk diende ter verdediging van voor de inundaties belangrijke sluizen. We vervolgden onze weg over de Lekdijk en van verre doemde het imposante bouwwerk van de prinses Beatrixsluis al op. De sluis dateert van 1938 en is de moderne opvolger van de sluizencomplexen in het dorp Vreeswijk. De oude sluis en het Merwedekanaal bleken niet te kunnen voldoen toen de schepen te groot werden voor de sluis. Na opnieuw jaren van plannen maken werd besloten tot de aanleg van het Amsterdam-Rijnkanaal. Ter hoogte van Jutphaas kwam een aftakking naar de Lek ten oosten van Vreeswijk met twee naast elkaar gelegen sluizen voorzien van hefdeuren. Op 23 maart 1938 werd deze nieuwe sluis officieel geopend.
Het bracht voor Vreeswijk een dramatische terugval in welvaart met zich. De scheepvaart ging voortaan ver buiten het dorp langs. Winkeliers en neringdoenden raakten brodeloos en verlieten het dorp. Alle zeilen werden bijgezet om bij de nieuwe sluis een nieuw ‘winkelcentrum' te stichten, daar waar in de nabije toekomst het industrieterrein het Klooster zal verrijzen, maar het plan slaagde niet. Rijkswaterstaat weigerde vergunningen.
Per jaar verwerkt het sluizencomplex meer dan 50.000 schepen. Dat aantal groeit, en de komende jaren zal er gewerkt worden aan de aanleg van een derde sluiskolk.
Om kwart over 6 zou de laatste bus van Nieuwegein rechtstreeks naar Houten vertrekken en die haalde ik net niet… Omdat het zaterdag was reden er een heleboel bussen niet en besloot ik door te lopen naar de halte Koppeldijk van lijn 47, die in ieder geval 1x per uur rijdt op zaterdagavond.
Met zicht op de Plofsluis, wat volgens mij het merkwaardigste bouwwerk van de Waterlinie is, liepen we over het fietspad van de brug over het kanaal. Enkele fazanten die in de bosjes zaten schrokken zich wezenloos van de honden en vlogen roepend weg. De honden vonden het erg spannend en aangezien hier geen beren en zwijnen zijn (voor de jacht daarop zijn ze nou eenmaal gemaakt…), wilden ze best een stukje fazant in de voerbak!
We kwamen nog en stukje waterlinie tegen hier. Direct ten noorden van de Overeindseweg ligt nog een deel van de Batterijen aan de Overeindseweg. Deze waren onder meer bedoeld voor de verdediging van het inundatiekanaal dat liep van de Schalkwijkse Wetering naar Utrecht om daar aan te sluiten op de Vaartse Rijn. Door dit kanaal werd inundatiewater aangevoerd via de nu verdwenen inundatiesluis bij Fort Honswijk vanuit de Lek. Door de aanleg van het Amsterdam Rijnkanaal werd dit inundatiekanaal onderbroken en moest het gehele inundatiestelsel rond Utrecht fors worden aangepast.
Het begon al donker te worden, en toen we bij de bushalte kwamen moesten we nog 25 minuten wachten totdat de bus kwam. De alarmkreten van de fazanten bleven ons omringen en de hondenlijnen stonden stevig op de rem. In de bus zaten twee fans van Tora die zelf 2 Jack Russels hadden en Tora liet zich prima knuffelen!
Het laatste stukje van de bushalte naar huis nog even gelopen en toen was het tijd om lekker in te storten voor de voetbalwedstrijd Nederland-Schotland.