Naar het Ötztal

“Nu is het Pasen, nu is het Pasen... Alleluia!” Zo kwam mijn opa altijd de kamer binnen op eerste Paasdag. Het had gevroren vannacht en de plassen van de gisteren weggedooide sneeuw waren nu opgevroren.
Ik begon de dag met een prachtige ochtendwandeling langs een kloof. Nu Harry er niet bij was kon ik lekker de boel bekijken. Har heeft namelijk hoogtevrees en is altijd bang dat ik me in afgronden stort... Het ergste dat je als hoogtevreeslijder kan overkomen is een partner hebben die het helemaal niet heeft! Toen we de foto’s bekeken na thuiskomst keek hij me doordringend aan en wilde weten hoe ik de foto’s had genomen. Ach... bezorgdheid is een manier om houden van uit te drukken!
Al een paar dagen ben ik verbaasd over de bloeiende heideplanten hier. In ons kikkerlandje is het vooral in augustus dat de velden paars kleuren, maar hier bloeit hij al in april!
Vandaag gingen we naar het Ötztal in Oostenrijk. Reeds 9000 jaar geleden trokken jagers uit de steentijd door het hooggebergte van het binnenste Ötztal. Toen in 1991 op de Hauslabjoch een ijsmummie, "Ötzi", uit het neolithicum gevonden werd, die ongeveer 3300 v.Chr. leefde was een nieuwe attractie geboren en het dal in één keer wereldberoemd. Toen het echtpaar Helmut en Erika Simon de vondst had gemeld, werd het lichaam eerst voor een recent ongevalslachtoffer gehouden. 'Ötzi' heeft voor wetenschappelijke opschudding gezorgd toen uit de koolstof-14-datering bleek, dat hij uit ongeveer 3150 v.Chr. stamde. De mummie is dus honderden jaren ouder dan de piramide van Cheops. In tegenstelling tot Egyptische mummies en andere begraven mensen is Ötzi intact bewaard, net als zijn kledij en de gebruiksvoorwerpen die hij op het moment van zijn dood bij zich droeg.
Ötzi was een man van circa 45 jaar, oud voor die tijd. Hij was circa 1,60 m lang. Uit onderzoek blijkt dat hij weinig vet had. Bij leven moet hij zo'n vijftig kilogram gewogen hebben. Zijn lichaam telt 59 tatoeages. Ze werden veroorzaakt door inkervingen in de huid die daarna met koolpoeder zijn ingewreven. Mogelijk ging het hier om een behandeling tegen de artrose waaraan de man leed. In zijn longen bevonden zich deeltjes van de rook van houtskoolvuurtjes. Uit analyse van DNA, van stof en stuifmeelkorrels en van de isotopenverhoudingen in zijn gebit blijkt dat hij zijn jeugd in de buurt van het huidige dorp Feldthurns ten noorden van Bozen doorbracht, maar later in valleien een kilometer of vijftig noordelijker ging wonen. Zijn kleding was nog gedeeltelijk intact en bleek verrassend goed aangepast aan de eisen van het klimaat in de Alpen. Hij droeg complexe gevoerde schoenen. In zijn maag-darmstelsel bevonden zich de resten van twee maaltijden. De laatste was er een van edelhertenvlees en eenkoorn, een primitieve tarwesoort. De voorlaatste was er een van steenbokvlees. In de maaltijd zaten stuifmeelkorrels passend bij een naaldbos op middelmatige hoogte. Een gevonden sleedoornpruim (Prunus spinosa) plaatst het seizoen van overlijden wellicht in de zomer. Ötzi had donkerbruin tot zwart haar, dat op een lengte van circa acht centimeter was afgeknipt. Hij droeg een baard. Hij had geen luizen, maar in zijn kledij zijn wel twee vlooien gevonden. Zijn voor die tijd hoge leeftijd en de voorwerpen die hij bij zich droeg, vooral de kostbare koperbijl en de berenmuts, wijzen erop dat hij een zekere status moet hebben gehad.
De vondst van Ötzi is vooral ook zo interessant omdat hij een groot aantal gereedschappen en andere voorwerpen bij zich had die anders in de grond in de loop der eeuwen al lang zouden zijn vergaan. Die voorwerpen zijn ditmaal ook niet (zoals meestal in dergelijke situaties) als grafgiften gevonden, maar bij iemand die zo uit het dagelijks leven is weggerukt. Deze vondsten hebben informatie opgeleverd over dagelijkse gebruiksvoorwerpen die mensen in de steentijd al konden maken. Ötzi was zeker niet onvoorbereid de berg op gegaan; hij had een complete jacht- en overlevingsuitrusting bij zich.
De vindplaats van de mummie ligt vrijwel op de Oostenrijks-Italiaanse grens en hoewel de mummie eerst in Innsbruck (Oostenrijk) belandde, is ze nu na jarenlang gesteggel over de nationaliteit van de mummie te bezichtigen in het Zuid-Tiroler Archeologiemuseum in Bozen in Italië, omdat de vindplek toch nèt, 92 meter over de grens, in dat land bleek te liggen.

In Umhausen is de hoogste waterval in Tirol (Stuibenfall, 150 m) Na enig zoeken vonden we een mooi uitzichtpunt van waar je zowel de waterval als ook het begin van het dal en het dorp Umhausen prachtig kon overzien.
In 1320 werd een weggetje aangelegd over de pas Timmelsjoch naar Italië.
Tot voor enkele decennia geleden werd er nog vlas verbouwd in het dal en tot linnen verwerkt. In de 17e eeuw werd door het uitbreken van de Rofener Eissee het Ötztal en zelfs delen van het Inndal meerdere malen verwoest. In 1830 werd in Obergurgl zelfs een huwelijksverbod ingesteld om te voorkomen dat nieuwe families ontstonden die moesten delen in de toch al karige landbouwopbrengst. Het verbod werd in 1850 weer opgeheven. Door de karige opbrengst uit de vezelvlasteelt en de veeteelt moesten veel bewoners noodgedwongen naar elders verhuizen. Een deel ging naar Amerika, een ander deel probeerde als gastarbeider in Duitsland of Zwitserland zijn brood te verdienen. Veel kinderen trokken als Schwabenkinder te voet over de Arlbergpas naar de kindermarkten in het Duitse Schwaben.
Heiligkreuz ligt op 1712 m hoogte en bestaat uit meerdere woonkernen die over een afstand van 8 km in het Venter Tal verspreid liggen. In 1956 werd begonnen met de aanleg van een weg naar deze huizen. Deze weg is inmiddels door middel van galerijen beschermd tegen lawines. We reden op een gegeven moment dwars door weggeveegde lawines heen. Met hele stukken overkapping van weggedeelten proberen ze het risico om bedolven te worden te beperken, maar ik voelde me minder veilig dan vanmorgen langs de kloof! Als je ziet hoe dikke boomstammen als lucifershoutjes zijn afgebroken en meegenomen door het natuurgeweld en je weet hoe zo'n lawine klinkt (een diep gerommel dat versterkt wordt door de rotswanden) dan ga je je klein en nietig voelen.
Het bergbeklimmerdorp Vent ligt op een hoogte van 1900 m aan het einde van het Venter Tal. Vent werd voor het eerst vermeld in 1241 als Fende, wat zoiets als plaats zou kunnen betekenen. Net zoals deze naam zijn veel veldnamen van Retoromaanse oorsprong.
We zagen veel mensen die met snowboards en ski's liepen te sjouwen, en mensen die in lange rijen wachtten op hijsinstallaties die je in verschillende graden van comfort naar boven brachten. De kleuren van de pakken waren verblindend en daarom had bijna iedereen een zonnebril op.
Aan het einde van het Gurgler Tal liggen Obergurgl, dat gelegen op een hoogte van 1930 m het hoogste kerkdorp van Oostenrijk is. Hochgurgl is een wintersportcomplex, dat nog iets hoger op een hoogte van 2150 m aan de weg over de Timmelsjoch ligt en door middel van een kabelbaan met Obergurgl verbonden is. Obergurgl is ook standplaats van een congres- en evenementencentrum van de Universiteit van Innsbruck. Obergurgl kreeg grotere toeristische bekendheid nadat de Zwitserse wetenschapper Auguste Piccard er op 27 mei 1933 op de Gurgler Ferner een noodlanding moest maken met zijn stratosfeerballon.
In de tijd na de Tweede Wereldoorlog veranderden de economische en levensomstandigheden aanzienlijk. De groeiende toeristenstroom zorgde voor een grote teruggang van de berglandbouw, die vaak onder barre omstandigheden moest worden bedreven. De toename van de toeristenindustrie bracht echter ook kritiek met zich mee, omdat zij schadelijk werd bevonden voor landschap en natuur. In 1968 werd de Timmelsjoch-Hochalpenstraße, een goed berijdbare weg over de Timmelsjoch, voor het verkeer vrijgegeven, maar die was nu nog gesloten door de sneeuw.
We vonden na lang zoeken een lunchplek langs een riviertje. Om 13.15 uur zaten we aan onze lunch. Hier waren gelukkige geen skiliften en in fel gekleurde gewatteerde pakken gehulde rijen wachtende mensen. Wel was er een wei waar de honden één voor één een balletje apporteerden en dus lekker even los konden rennen.
Terug bij de grensovergang naar Duitsland keken we naar de prachtige oude motoren die daar in een winkel te koop aangeboden waren. Harry kwijlde bijna bij een Triumph, en toen we weg wilden rijden stond er buiten een moderne Triumph met een eigenaar die ook Harry heette!
Op de camping ging ik eerst de honden uitlaten. We liepen een stukje langs de Isar dat we nog niet hadden gehad. Daarna was het tijd om te koken (asiarijst met kidneybonen en ananas, lekker pittig gekruid) en Har zorgde er voor dat de meegenomen stukken hout op fikkie-formaat gehakt werden. Het resultaat was een prachtige fik en een voldaan gevoel in de maag!
In de tent lagen we te babbelen en hadden het er over wat er zou gebeuren als de zon niet meer zou opkomen. Ondanks dat was het lekker warm in bed terwijl het zachtjes vroor.