Kukelekuuuu!

Het was een onrustige nacht. Ik was verkouden en moest en zou toch door mijn neus ademen, wat voor Irma niet echt leuk was om aan te horen. Ook kwam Hiko een paar keer langs en lebberde eerst mijn en toen tantes gezicht af, waarbij ik weer zijn staart in mijn gezicht kreeg. Toch stond ik op iets na zessen om de bus naar West Terschelling te nemen, en vertrok om 10 voor half zeven. Een enkeltje met de bus kost hier maar een euro en de honden mogen officieel en legaal gratis mee! Mooie service van Arriva!
Irma dacht nu eens rustig te kunnen slapen, maar toen werd Herman de haan wakker. Herman kukelde dat het een lieve lust was. Deze situatie verdient wat uitleg: Irma heeft een mobiele telefoon met o.a. een wekker. Voor die wekker kan ze een deuntje instellen en zij heeft een kukelende haan om wakker mee te worden. Hermans kukel was echter identiek aan de kukel van haar mobiel. Het leek wel of hij model ervoor had gestaan! Irma pakte bij het horen van de kukel haar mobiel en keek met één oog naar de tijd. Zo vroeg? Dat kan toch niet? Klopt, maar van slapen zou nu niets meer komen. Nu was ze al wakker!
Ondertussen was ik aangekomen op West en liep een mooie wandeling over de Noordsvaarder.
Het grootste deel van de duinen is geologisch gezien nog piepjong: de Jonge Duinen zijn gevormd tussen 1000 en 1600 na Chr. In het kustgebied lagen vóór die tijd ook al zandruggen: de zgn. strandwallen met daarop de Oude Duinen, gevormd in de periode tussen 5000 en 3000 jaar geleden. Deze strandwallen werden gedeeltelijk door de zee afgebroken. Het zand dat in zee spoelde werd door de wind landinwaarts geblazen en diende vervolgens bij tot de vorming van de Jonge Duinen. Die zijn eeuwenlang veel kaler geweest dan nu - met grootschalige zandverstuivingen.
De duinen waren in de Middeleeuwen het domein van edelen, stropers, arme pachters en andere kustbewoners. Deze laatste droegen een steentje bij aan de verstuivingen door de oogst van (brand)hout en begrazing door vee. De pachters hadden met de landbouw in dit barre gebied weinig succes. In de loop der eeuwen zijn op veel plekken wel akkertjes aangelegd maar de oogst was meestal karig. Jagen en stropen was een meer succesvolle bezigheid. Dit gebeurde zo drastisch dat na enkele eeuwen alle vossen en reeën uit het duingebied verdwenen waren (deze soorten zijn pas na 1970 weer teruggekeerd). Ondanks allerlei pogingen de duinen vast te leggen door het aanplanten van helm en het afschieten van konijnen bleven de duinen een zeer dynamisch landschap vol zandverstuivingen. Rond 1900 veranderde dit drastisch. Vee werd uit de duinen verbannen, verstuivingen werden beplant en in grote delen werd dennenbos aangeplant.
Aan het eind van de 19e eeuw zijn grote delen van het duingebied in handen gekomen van drinkwaterbedrijven, in de 20e eeuw ook van natuurverenigingen en -stichtingen zoals Natuurmonumenten en de Landschappen.
Tora was helemaal hyperdepieper van alle konijnenluchten. Hiko was gewoon zijn eigen rustige zelf, en ik genoot met volle teugen. Maanden hunkerde ik al naar strand en nu was het zo ver! We kregen een kleine miezerbui over ons heen en verder was het lekker fris herfstweer. Vogelzwermen waaierden over de zandvlakte en over West en de Brandaris liet zijn licht over het strand schijnen.
De Noordsvaarder is een Staatsnatuurmonument sinds 1924. Het natuurgebied van 650 hectare omvat de strandvlakte ten westen van West-Terschelling plus het hele duingebied ten noordwesten van het fietspad door de duinen van West-Terschelling naar paal 8.
De Noordsvaarder is een gebied van strandvlaktes, van (nog jonge) kwelders, van stuifdijken en duinmeren. Maar het is vooral het gebied van de primaire duinvalleien, zowel natte, vochtige als droge. De hele plantensuccessie is er te volgen: van pioniersvegetatie via allerlei tussenstadia tot vegetatie in een eindstadium. Door de zich ontwikkelende vegetatie gaan steeds meer vogelsoorten in de loop van tientallen jaren zich er thuis voelen. Processen als duin- en kweldervorming zijn er nog terug te vinden. Thuis aangekomen las ik nog een verrassing: Na de Tweede Wereldoorlog is een deel van het gebied ingericht als militair oefenterrein ten behoeve van de luchtmacht. Het had de operationele benaming Jackpot Range. Tot 1993 is op de Noordsvaarder door Defensie bij oefeningen gebruik gemaakt van verarmd uranium in munitie. Lekker dan... Loop je daar nietsvermoedend te wandelen... Ik ben min of meer onder de rook van de Urenco in Almelo opgegroeid, maar daar wist je in ieder geval nog dat er met uranium geklooid werd!
Er was niemand behalve wij, totdat we weer bij West aankwamen en het licht was geworden. Een prachtige Rhodesian ridgebackreu kwam lekker los aangekuierd en dacht dat Hiko wel een leuke partner was om krachten te meten. Gelukkig zijn eigenaren van dit ras vaak begrijpend als je een type als Hiko bij je hebt. De pronkrug was tot op twee meter genaderd, luisterde niet, maar liet zich net op tijd onderscheppen door de eigenares. Hij bleek een puber te zijn van één jaar oud, maar wat was hij een imposante reu al op die leeftijd! Een prachthond! Na een korte babbel waarbij we over en weer respect hadden voor elkaars hond(en) liepen we ieder verder. Ik bleek 40 minuten te vroeg bij de bushalte te zijn en liep nog een stuk langs de haven van West, waar veel mooie oude boten lagen aangemeerd.
De bus was ietsjes te laat en onderweg stapte er nog een hondje in. Ik dook met mij twee Jappen een stuk naar achteren en ze waren keurig braaf!
Thuis aangekomen wachtte Irma met een kant en klaar ontbijtje. Ze had lekker brood gebakken voor vertrek thuis, en we lieten het ons best smaken. Grinnikend vertelde ze over haar onderonsje met de haan en haar mobiel en we namen lekker ontspannen de tijd met nog een bakkie thee en koffie toe. De honden lagen ondertussen lekker bij te komen van alle konijnenluchten.
Ik had een kluifje op de schutting gelegd en weldra had Hiko door dat daar iets voor de hondjes lag. Hij ging er voor zitten en keek en keek, maar er gebeurde niets. Het stomme kluifje bleef gewoon liggen, nou ja.. Gelukkig kwam de redding: omdat er door het kijken geen beweging in te krijgen was besloot ik het lot een handje te helpen. De braaf zittende Japjes kregen ieder hun deel. Zij hoeven niet te wachten op dierendag, namelijk!
’s Middags reden we naar West en liet ik Irma zien waar we gelopen hadden. Op een bankje in de kleuren van de Terschellingse vlag dronken we een bak koffie en thee en keken we uit over de brede zandvlakte van de Noordsvaarder.
We scoorden nog een harinkje bij de vistent in de haven en aten die op het Noorder strand bij West aan Zee op Heerlijk mals was die haring! Zo vers krijg je ze bij ons niet!
Irma wilde graag naar de zee toe,maar ik kreeg het niet voor elkaar om haar in de rolstoel door het mulle zand te duwen. Ze wilde het ook niet proberen, dus maar even kijken hoe we dit op kunnen lossen. In een huifkar het strand op was in ieder geval geen optie. We hadden op West twee kuddes kakelende mensen met hoog huishoudbeursgehalte gezien hoe die zich in de huifkarren propten. Met vertikaal ademen lukte dat nog nèt!
We reden eerst langs de schapenkaasboerderij. Ik was nemelijk de kaas vergeten mee te nemen uit de koelkast thuis...
Rond 1900 werden er op het eiland 250 agrarische bedrijven geteld. Die richtten zich meestal op de veehouderij. Daarnaast verbouwden zij graan voor eigen voedselvoorziening en voor die van het vee. Ook werden er aardappels en voederbieten geteeld.
Na de Tweede Wereldoorlog stond de landbouw in Nederland in het teken van schaalvergroting en mechanisatie. Ook op Terschelling werden veel kleine boerenbedrijven opgeheven of samengevoegd. Waren er in 1967 nog 120 rundveehouderijen, tien jaar later is dat aantal geslonken tot 56. Anno 2008 telt het eiland nog 20 agrarische ondernemingen. De kleine perceeltjes landbouwgrond van weleer zijn door middel van ruilverkavelingen vergroot en beter ontsloten, waardoor efficiënter gewerkt kan worden. De akkerbouw is helemaal van het eiland verdwenen.
De boerderijen die tijdens dit proces leeg kwamen te staan, zijn in veel gevallen ingericht voor recreanten. De oorspronkelijke functie is echter aan veel huizen nog af te lezen, zelfs midden in de dorpen. Vooral het karakteristieke ‘schúntsje’ – een dwars uitspringend zadeldak, waardoor de hoogopgetaste hooiwagens naar binnen konden – herinnert aan de activiteiten van eertijds.
Het werk op de boerderij is de afgelopen vijftig jaar enorm veranderd. Een aantal van de huidige Terschellinger boeren heeft nog met de hand gemolken, hun opvolgers spreken over melkrobots. Melkbussen zijn allang vervangen door enorme melkkoeltanks, de trekker nam de plaats van het paard in, handwerk behoort vrijwel tot het verleden.
Ondanks alle moderniseringen wordt er op Terschelling nog redelijk extensief en met respect voor het eiland geboerd. Dat is af te lezen aan het landschap en aan de vogel- en plantenrijkdom in de polder.
We gingen vandaag naar een schapenboer die ook schapenkaas maakt en in zijn boerderijwinkel verkoopt: schapenkaasboerderij Halfweg. In 2001 zijn Jaap Lieman en Albertine Wortel gestart met het melken van Terschellinger schapen. De schapenkaas wordt hier ambachtelijk bereid uit volle verse melk van de schapen. Dit betekent dat de melk niet eerst wordt gepasteuriseerd, zodat de echte volle romige smaak behouden wordt. Bovendien geven hun kruising schapen vollere, romigere melk dan de meeste melkschapen, waardoor de kaas nog meer smaak krijgt. Daarbij bevat schapenmelk geen lactose, waardoor je dus ook bij koemelkallergie (lactose intolerantie) schapenkaas kunt eten.
Thuis aangekomen installeerde Irma zich in de tweede slaapkamer. Het bed daar was breder en in de huis-/slaapkamer was voor mij met de honden iets meer ruimte. Nu was ze bevrijd van Hiekjes gelebber, en mijn gesnorkel door de verstopte neus. Ook het gerommel voordat ik aangekleed was en met de honden opgehoepeld kon nu ongemerkter de revue passeren. Tijdens ons gerommel begon Herman ook weer uit volle borst te kukelen. Irma zuchtte. Ineens had ze een ingeving: ze liep met haar mobiel richting de haan en liet haar mobieltje kukelen. Arme Herman werd er helemaal stil van. Hij wist zich met de situatie geen raad en begon zich heftig te poetsen. Echter: Irma’s doel was bereikt: Herman was stil! Tevreden borg ze haar mobieltje op, blij met zo’n indrukwekkende haan die een echte tot zwijgen kreeg...
’s Avonds kookten we rijst, lieten hem even in het dekbed staan en warmden rode kool met hachee op. Het was een lekker diner, en dat met één kookpit! De afwas werd in het fonteintje in de badkamer gedaan, en daarna zaten we gezellig te schemeren bij de brandende kaarsjes, Irma met haar breisok en ik met Harry’s sjaal in wording. In het pikkedonker liet ik de honden nog even uit en we kropen ieder ons bedje in. Niet zo gezellig, wel goed voor de nachtrust!